วตฺวา ปุน ยสฺมา อิมํ ทกฺขิณํ เทนฺเตน ญาตีนํ ญาตีหิ กตฺตพฺพกิจฺจกรณวเสน ญาติธมฺโม นิทสฺสิโต, พหุชนสฺส ปากฏีกโต, นิทสฺสนํ วา กโต, ตุมฺเหหิปิ ญาตีนํ เอวเมว ญาตีหิ กตฺตพฺพกิจฺจกรณวเสน ญาติธมฺโม ปริปูเรตพฺโพ, น นิรตฺถเกหิ รุณฺณาทีหิ อตฺตา ปริตาเปตพฺโพติ จ เปเต ทิพฺพสมฺปตฺติํ อธิคเมนฺเตน เปตานํ ปูชา กตา อุฬารา, พุทฺธปฺปมุขญฺจ ภิกฺขุสงฺฆํ อนฺนปานาทีหิ สนฺตปฺเปนฺเตน ภิกฺขูนํ พลํ อนุปทินฺนํ, อนุกมฺปาทิคุณปริวารญฺจ จาคเจตนํ นิพฺพตฺเตนฺเตน อนปฺปกํ ปุญฺญํ ปสุตํ, ตสฺมา ภควา อิเมหิ ยถาภุจฺจคุเณหิ ราชานํ สมฺปหํเสนฺโต –

‘‘โส ญาติธมฺโม จ อยํ นิทสฺสิโต,

เปตาน ปูชา จ กตา อุฬารา;

พลญฺจ ภิกฺขูนมนุปฺปทินฺนํ,

ตุมฺเหหิ ปุญฺญํ ปสุตํ อนปฺปก’’นฺติฯ –

อิมาย คาถาย เทสนํ ปริโยสาเปติฯ

อถ วา ‘‘โส ญาติธมฺโม จ อยํ นิทสฺสิโต’’ติ อิมินา คาถาปเทน ภควา ราชานํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสติฯ ญาติธมฺมนิทสฺสนเมว หิ เอตฺถ สนฺทสฺสนํ เปตาน ปูชา จ กตา อุฬาราติ อิมินา สมาทเปติฯ อุฬาราติ ปสํสนเมว หิ เอตฺถ ปุนปฺปุนํ ปูชากรเณ สมาทปนํฯ พลญฺจ ภิกฺขูนมนุปฺปทินฺนนฺติ อิมินา สมุตฺเตเชติฯ พลานุปฺปทานเมว หิ เอตฺถ เอวํ ทานํ, พลานุปฺปทานตาติ ตสฺส อุสฺสาหวฑฺฒเนน สมุตฺเตชนํฯ ตุมฺเหหิ ปุญฺญํ ปสุตํ อนปฺปกนฺติ อิมินา สมฺปหํเสติฯ ปุญฺญปฺปสุตกิตฺตนเมว หิ เอตฺถ ตสฺส ยถาภุจฺจคุณสํวณฺณนภาเวน สมฺปหํสนชนนโต สมฺปหํสนนฺติ เวทิตพฺพํฯ

เทสนาปริโยสาเน จ เปตฺติวิสยูปปตฺติอาทีนวสํวณฺณเนน สํวิคฺคานํ โยนิโส ปทหตํ จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิฯ ทุติยทิวเสปิ ภควา เทวมนุสฺสานํ อิทเมว ติโรกุฏฺฏํ เทเสสิ, เอวํ ยาว สตฺตมทิวสา ตาทิโส เอว ธมฺมาภิสมโย อโหสีติฯ

ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกปาฐ-อฏฺฐกถาย

ติโรกุฏฺฏสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. นิธิกณฺฑสุตฺตวณฺณนา

นิกฺเขปการณํ

อิทานิ ยทิทํ ติโรกุฏฺฏานนฺตรํ ‘‘นิธิํ นิเธติ ปุริโส’’ติอาทินา นิธิกณฺฑํ นิกฺขิตฺตํ, ตสฺส –

‘‘ภาสิตฺวา นิธิกณฺฑสฺส, อิธ นิกฺเขปการณํ;

อฏฺฐุปฺปตฺติญฺจ ทีเปตฺวา, กริสฺสามตฺถวณฺณนํ’’ฯ

ตตฺถ อิธ นิกฺเขปการณํ ตาวสฺส เอวํ เวทิตพฺพํฯ อิทญฺหิ นิธิกณฺฑํ ภควตา อิมินา อนุกฺกเมน อวุตฺตมฺปิ ยสฺมา อนุโมทนวเสน วุตฺตสฺส ติโรกุฏฺฏสฺส มิถุนภูตํ, ตสฺมา อิธ นิกฺขิตฺตํฯ ติโรกุฏฺเฏน วา ปุญฺญวิรหิตานํ วิปตฺติํ ทสฺเสตฺวา อิมินา กตปุญฺญานํ สมฺปตฺติทสฺสนตฺถมฺปิ อิทํ อิธ นิกฺขิตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ อิทมสฺส อิธ นิกฺเขปการณํฯ

สุตฺตฏฺฐุปฺปตฺติ

อฏฺฐุปฺปตฺติ ปนสฺส – สาวตฺถิยํ กิร อญฺญตโร กุฏุมฺพิโก อฑฺโฒ มหทฺธโน มหาโภโคฯ โส จ สทฺโธ โหติ ปสนฺโน, วิคตมลมจฺเฉเรน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติฯ โส เอกสฺมิํ ทิวเส พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทานํ เทติฯ เตน จ สมเยน ราชา ธนตฺถิโก โหติ, โส ตสฺส สนฺติเก ปุริสํ เปเสสิ ‘‘คจฺฉ, ภเณ, อิตฺถนฺนามํ กุฏุมฺพิกํ อาเนหี’’ติฯ โส คนฺตฺวา ตํ กุฏุมฺพิกํ อาห ‘‘ราชา ตํ คหปติ อามนฺเตตี’’ติฯ กุฏุมฺพิโก สทฺธาทิคุณสมนฺนาคเตน เจตสา พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปริวิสนฺโต อาห ‘‘คจฺฉ, โภ ปุริส, ปจฺฉา อาคมิสฺสามิ, อิทานิ ตาวมฺหิ นิธิํ นิเธนฺโต ฐิโต’’ติฯ อถ ภควา ภุตฺตาวี ปวาริโต ตเมว ปุญฺญสมฺปทํ ปรมตฺถโต นิธีติ ทสฺเสตุํ ตสฺส กุฏุมฺพิกสฺส อนุโมทนตฺถํ ‘‘นิธิํ นิเธติ ปุริโส’’ติ อิมา คาถาโย อภาสิฯ อยมสฺส อฏฺฐุปฺปตฺติฯ

เอวมสฺส –

‘‘ภาสิตฺวา นิธิกณฺฑสฺส, อิธ นิกฺเขปการณํ;

อฏฺฐุปฺปตฺติญฺจ ทีเปตฺวา, กริสฺสามตฺถวณฺณนํ’’ฯ